โรคจากปรสิต (parasite) หมายถึง โรคที่เกิดจากสัตว์ที่เข้ามาอาศัยร่างกายมนุษย์ในการเจริญเติบโต กินอาหารหรือเลือด และแพร่ขยายจำนวน ทำให้ร่างกายมนุษย์อ่อนแอ และเจ็บป่วย

ปรสิตสามารถแพร่สู่ร่างกายมนุษย์ได้หลายทางด้วยกัน ได้แก่
1. ทางปาก ด้วยการกินอาหารที่มีการปนเปื้อนไข่ปรสิตชนิดต่างๆ ทั้งพยาธิ แฟลเจลเลต สปอโรซัว ไมโครสปอริเดีย และซิลิเอต โดยเฉพาะกลุ่มเสี่ยงที่มีพฤติกรรมการบริโภคอาหารสุกๆดิบๆ ที่ไม่ได้ผ่านความร้อนอย่างเพียงพอ

2. ทางผิวหนัง ปรสิตจะเข้าสู่ร่างกายด้วยการซอนไซเข้าทางผิวหนังบริเวณที่มีผิวหนังบางๆ หรือบริเวณที่มีบาดแผล พบมากในกลุ่มของโรคพยาธิชนิดต่างๆ

3. สัตว์พาหะ ที่ชอบดูดกินเลือด ได้แก่ ยุง เห็บ เป็นต้น ซึ่งเป็นสาเหตุทำให้ปรสิตขนาดเล็กสามารถแพร่เข้าสู่ระบบเลือด และทำให้เกิดโรคได้ เช่น โรคมาลาเรียจากเชื้ออะมีบาที่เกิดจากยุงกัด

4. การสัมผัส ที่เกิดจากการสัมผัสสัตว์ที่เป็นโฮสต์ชนิดอื่นๆที่มีปรสิตเกาะอยู่ เช่น สุนัข แมว ไก่ เป็นต้น ซึ่งทำให้ปรสิตบางชนิดสามารถกระโดดเกาะ และกลายเป็นปรสิตที่อาศัยในมนุษย์ได้ เช่น เห็บ เหา เป็นต้น

โรคปรสิตในคน สามารถแบ่งออกเป็น 2 กลุ่ม ตามลักษณะของปรสิต คือ
สัตว์หลายเซลล์ ได้แก่
1. โรคพยาธิ
2. เห็บ
3. ไรฝุ่น
4. เหา
5. หิด ที่ทำให้เกิด โรคหิด

สัตว์เซลล์เดียว ได้แก่
1. อะมีบา ทำให้เกิดโรค ได้แก่  โรคบิด (Amebiasis) โรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบจากอะมีบา

2. แฟลเจลเลต ทำให้เกิดโรค ได้แก่ โรคไจอาร์ดิเอซิส (Giardiasis) โรคทริโคโมนิเอซิสของอวัยวะสืบพันธุ์ (Trichomoniasis)

3. สปอโรซัว ทำให้เกิดโรค ได้แก่ โรคโรคคริปโตสปอริดิโอซิส (Cryptosporidiosis) โรคไซโคลสปอริดิโอซิส (Cyclosporidiosis) โรคมาลาเรีย หรือ ไข้จับสั่น (Malaria) โรคทอกโซพลาสโมซิส (Toxoplasmosis) โรคไอโซสปอริเอซิส (Isosporiasis) โรคโรคช่องคลอดอักเสบจากเชื้อโปรโตซัว (Trichomoniasis)

4. ไมโครสปอริเดีย ทำให้เกิดโรค ได้แก่ โรคไมโครสปอริดิโอซิส (Microsporiodiosis)

5. ซิลิเอต ทำให้เกิดโรค ได้แก่ โรคบาลานติดิเอซิส (Balantidiasis)

การวินิจฉัย

การวินิจฉัยของแพทย์จะใช้วิธีการส่องกล้องตรวจสำหรับชนิดของโรคที่สามารถส่องพบในระบบทางเดินอหาร แต่สำหรับโรคบางชนิดที่เกิดจากปรสิตเซลล์เดียวขนาดเล็กบางชนิดจำเป็นต้องใช้วิธีการเพาะเชื้อเป็นสำคัญ รวมไปถึงการย้อมสีแล้วส่องด้วยกล้องจุลทรรศน์ นอกจากนั้นแพทย์จะทำการซักประวัติร่วมด้วยเพื่อประกอบการวินิจฉัย

อาการโรคจากปรสิต

อาการเบื้องต้นที่เกิดจากโรคปรสิต แบ่งเป็น 2 ลักษณะ คือ
1. อาการที่เกิดจากปรสิตเซลล์เดียว
อาการที่เกิดจากโรคปรสิตเซลล์เดียวมีลักษณะอาการเฉพาะในแต่ละโรคที่เกิดจากเชื้อแต่ละชนิดกัน

2. อาการที่เกิดจากปรสิตหลายเซลล์
– มีอาการหิวบ่อย กินจุ แต่น้ำหนักลด มีอาการท้องอืด ท้องเฟ้อหรือท้องเสียบ่อย รวมไปถึงอาการคันตามผิวหนังหรือบริเวณทวารหนัก อาการเหล่านี้มักพบในโรคพยาธิชนิดต่างๆ
– มีอาการบวมแดง เป็นตุ่มนูน หรือผื่นแดง และคันบริเวณที่มีการโดนกัด มักเป็นอาการที่เกิดจากปรสิตที่ดูดกินเลือด เช่น เห็บ ไรฝุ่น เหา เป็นต้น

การรักษาโรคปรสิต
การรักษาโรคปรสิตกลุ่มเซลล์เดียว จะใช้วิธีการรักษาด้วยการฉีดหรือรับประทานยาที่สามารถฆ่าปรสิตนั้นได้ เช่น การใช้ยา quinacrine หรือ metronidazole เพื่อรักษาโรคไจอาร์ดิเอซิส (Giardiasis), การใช้ยา sulphodiazine สำหรับรักษาโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบจากอะมีบา

การรักษาโรคจากปรสิต

การรักษาโรคปรสิตกลุ่มหลายเซลล์ ได้แก่
1. โรคปรสิตในกลุ่มของพยาธิจะใช้ยากำจัดพยาธิชนิดรับประทาน
2. โรคปรสิตในกลุ่มที่ชอบดูดกินเลือดตามร่างกาย รักษาด้วยการทำความสะอาดร่างกายให้สะอาด

การป้องกันโรคจากปรสิต
1. เลือกรับประทานที่ปรุงสุก ทั้งเนื้อสัตว์ และผักชนิดต่างๆ
2. ล้างมือให้สะอาดก่อนทุกครั้งก่อนหยิบจับอาหาร
3. เลือกดื่มน้ำที่สะอาด
4. การเก็บรักษาอาหารให้พ้นจากการสัมผัสของสัตว์พาหะทุกชนิด
5. หลีกเลี่ยงการสัมผัสกับน้ำในแหล่งน้ำธรรมชาติโดยตรง โดยเฉพาะกรณีที่ร่างกายมีแผล
6. ป้องกันอันตรายจากการกัดต่อยของสัตว์พาหะด้วยการสวมเสื้อผ้าให้มิดชิด
8. หลีกเลี่ยงการสัมผัสกับสัตว์ป่าหรือสัตว์เลี้ยงที่อาจมีปรสิตเกาะติดอยู่
9. มั่นทำความสะอาดเสื้อผ้า เครื่องนุ่งห่ม รวมไปถึงที่อยู่อาศัยให้สะอาดเสมอ